Ο θάνατος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ανθρώπων, όπου ο κάθε άνθρωπος τον εκλαμβάνει και τον αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο. Η απώλεια, τις περισσότερες φορές, που είναι συνυφασμένη με τον θάνατο αντιμετωπίζεται και βιώνεται διαφορετικά από το κάθε άτομο και σ’ αυτό συμβάλουν παράγοντες όπως, η ηλικία, το φύλο, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η αιτία θανάτου, το ξαφνικό ή όχι, ακόμη και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις που μπορεί να έχει κάποιος.
Η διαφορά σε όλη αυτή τη σκέψη του θανάτου είναι ότι, ενώ όλοι έχουν ακούσει και προσπαθούν να είναι κάπως προετοιμασμένοι με την ιδέα/σκέψη του θανάτου, αυτό που δύσκολα μπορεί κάποιος να διαχειριστεί είναι τον ξαφνικό θάνατο, τη ξαφνική απώλεια, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για κοντινά-αγαπημένα του πρόσωπα. Ο θάνατος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το πένθος και το πένθος είναι ο τρόπος που αντιδρούμε στην απώλεια, με το άτομο που το βιώνει να περνάει από κάποια στάδια πένθους.
Κανείς και ποτέ δεν είναι προετοιμασμένος σε μια πιθανή ξαφνική απώλεια!
Ποια είναι τα στάδια του πένθους;
Η πιο δημοφιλής προσέγγιση σχετικά με τα στάδια του πένθους είναι αυτή της Ψυχιάτρου Elisabeth Kubler – Ross.
Ως 1ο στάδιο θεωρείται η Άρνηση. Σε αυτό το στάδιο το άτομο αισθάνεται ένα συναισθηματικό μούδιασμα και επιλέγει να αποστασιοποιηθεί από το γεγονός και το χαμό του αγαπημένου του προσώπου. Στην ουσία αρνείται να δεχτεί ότι ο άνθρωπος που μέχρι χθες έβλεπε, πλέον δεν θα τον ξαναδεί.
Ως 2ο στάδιο θεωρείται ο Θυμός. Είναι ένα στάδιο, από το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι περνάνε και αυτό γιατί το άτομο νιώθει μόνο του και αισθάνεται ότι είναι εγκαταλελειμμένο. Στρέφει τον θυμό του προς τους γιατρούς, τους φίλους ακόμη και προς τον Θεό.
Ως 3ο στάδιο θεωρείται η Διαπραγμάτευση. Αφού έχει περάσει το στάδιο του έντονου θυμού, το άτομο περνάει στο στάδιο της διαπραγμάτευσης, δηλαδή στοχεύει στο να βρει έναν κάπως ανώδυνο τόπο βίωσης και αντιμετώπισης της πραγματικότητας.
Ως 4ο στάδιο θεωρείται η Κατάθλιψη. Το άτομο συνειδητοποιεί το πραγματικό μέγεθος της απώλειας και το μόνο πράγμα που τον συνοδεύει/κυριεύει είναι η θλίψη. Αποσύρεται από καθημερινές δραστηριότητες, έχει πρόβλημα στον ύπνο καθώς επίσης στη συγκέντρωση και στη μνήμη.
Ως 5ο στάδιο θεωρείται η Αποδοχή. Έχοντας διανύσει μια μακροχρόνια διαδικασία μέσα από όλα αυτά τα στάδια, το άτομο καταφέρνει να αποδεχτεί και να προσαρμοστεί με τα νέα δεδομένα της ζωής.
Η ζωή συνεχίζεται… Η θέση του ανθρώπου που χάσαμε όμως πάντα θα μένει άδεια, αυτό είναι και το αγκάθι στην ψυχή του άτομου που μένει πίσω.
Ποια είναι τα πιθανά συμπτώματα του πένθους;
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι σωματικά, νοητικά, συναισθηματικά και ποικίλουν από άτομο σε άτομο.
Τα Σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Πονοκέφαλο
- Σφίξιμο στο στήθος
- Ζάλη
- Δύσπνοια
- Αίσθημα παλμών
Τα Συναισθηματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Κατάθλιψη
- Νευρικότητα
- Ανησυχία
- Κυκλοθυμία
Τα Νοητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Σύγχυση
- Μειωμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων
- Αυτοκτονικούς ιδεασμούς
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του πένθους;
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι, κάθε άτομο είναι μοναδικό και μοναδικός/ ξεχωριστός είναι και ο τρόπος που βιώνει και αντιδράει σε μία απώλεια και ιδίως εάν είναι ξαφνική. Σε περίπτωση αιφνίδιου θανάτου, το ψυχολογικό – σωματικό σοκ που βιώνει το άτομο είναι αρκετά ισχυρό, σε αντίθεση με την αναμενόμενη απώλεια όπου υπάρχει το πλεονέκτημα της προσαρμογής.
- Αρχικά, βασικό συστατικό διαχείρισης του πένθους είναι να το αφήσεις να περάσει δίνοντας τον χρόνο που εσύ θέλεις.
- Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ομαλής προσαρμογής στην ιδέα του αποχωρισμού είναι η παροχή στήριξης από το οικογενειακό-φικλικό περιβάλλον του ατόμου που βιώνει το πένθος.
- Αναγνώρισε τον πόνο.
- Εξωτερίκευσε όλα σου τα συναισθήματα, μην τα «πνίγεις» γιατί θα σε «κατασπαράξουν».
- Αποδέξου ότι το πένθος μπορεί να προκαλέσει διάφορα απρόσμενα αρνητικά συναισθήματα.
- Είναι μία διαδικασία που όσο και να την αρνείσαι, δυστυχώς θα περάσεις από τα στάδια του πένθους.
- Προσπάθησε να αναγνωρίσεις το πένθος από την κατάθλιψη.
- Δώσε χρόνο στον εαυτό του να πενθήσει και να αποδεχτεί την απώλεια.
- Μπορείς να ελαφρύνεις το πρόγραμμά σου τις επόμενες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες μετά την απώλεια.
- Μπορείς να κάνεις πράγματα για να ξεφεύγεις ή να σε ανακουφίσουν από τον πόνο.
- Ζήτησε βοήθεια από άτομα που νοιάζονται για σένα ή ακόμη και από έναν Ειδικό Ψυχικής Υγείας.
Με ποιον τρόπο οι γονείς μπορούν να μιλήσουν στα παιδιά τους για τον ξαφνικό θάνατο;
Η απώλεια είναι μία από τις πιο συγκλονιστικές εμπειρίες που μπορεί να ζήσουν τα παιδιά και οι έφηβοι. Υπάρχουν πολλοί γονείς που θεωρούν ότι θα πρέπει να οχυρώσουν και να προστατέψουν τα παιδιά τους από την έννοια του θανάτου, της θλίψης και του σοκ που πιστεύουν ότι θα νιώσουν. Όμως μέσα στη ζωή είναι και ο θάνατος. Σίγουρα είναι καθοριστικός ο τρόπος με τον οποίο ένας γονέας θα επικοινωνήσει στο παιδί του τον θάνατο, αλλά δεν χρειάζεται να αυξάνει την ευαλωτότητά του και να το κλείνει στη «γυάλα» του.
Είναι σημαντικό οι γονείς να μιλήσουν στο παιδί τους για τον θάνατο, να το βοηθήσουν να καταλάβει την έννοια της απώλειας και ότι δεν είναι όλα όμορφα σε αυτή τη ζωή, μέσα σε ένα προστατευτικό πλαίσιο, ώστε να γίνει η απαραίτητη προσαρμογή που χρειάζεται. Εάν το παιδί έχει εξοικειωθεί κατά κάποιο τρόπο με τον θάνατο, μέσα από συζητήσεις με τους γονείς του, σε ενδεχόμενο θάνατο ενός προσώπου θα μπορεί να το διαχειριστεί με έναν τρόπο.
Όταν όμως μιλάμε για μια ενδεχόμενη ξαφνική απώλεια, πόσο μάλλον μαζική, όπως η Τραγωδία που συνέβη το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023 στα Τέμπη, που τα θύματα ήταν πολλά και νεαρής ηλικίας τα περισσότερα, θεωρήθηκε ένα από τα πιο συγκλονιστικά δυστυχήματα της χώρας μας. Μιλάμε για ένα πολύ απρόσμενο γεγονός που αιφνιδίασε ολόκληρο τον κόσμο, που κανείς δεν το περίμενε, οπότε το σοκ ήταν τεράστιο. Εδώ είναι σημαντικό οι γονείς να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά τους, να τα αφήσουν να πενθήσουν αλλά ταυτόχρονα να μην τα αφήσουν να κλειστούν μέσα τους, δίνοντας όμως τον χρόνο που το κάθε παιδί χρειάζεται.
Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι μετά από μία απώλεια, ποτέ δεν είμαστε ίδιοι. Κάτι αλλάζει μέσα μας! Ο πόνος μειώνεται σταδιακά, και ο χρόνος μας βοηθάει να συμβιβαστούμε με την ιδέα της απώλειας και με το γεγονός ότι δεν θα ανταμώσουμε ξανά το αγαπημένο μας πρόσωπο.