Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)

Τι είναι η ΧΑΠ;

Αφορά μια φλεγμονώδη νόσο όπου η Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD 2018) ορίζει ως: «Η ΧΑΠ είναι ένα συχνό νόσημα, που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί.Επιπρόσθετα, χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και μειωμένη ροή του αέρα, λόγω ανωμαλιών στους αεραγωγούς ή και τις κυψελίδες, που συνήθως προκαλούνται από συνεχόμενη (χρόνια) έκθεση σε τοξικά σωματίδια ή αέρια.»

(Global Strategy For The Diagnosis, Management, And Prevention Of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 2018 REPORT. pp.4)

Συνοπτικά, η ΧΑΠ είναι το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας έκθεσης και εισπνοής βλαπτικών παραγόντων που οδηγούν σε στένωση των αεραγωγών (χρόνια βρογχίτιδα) ή και καταστροφή των κυψελίδων (εμφύσημα).

Παγκοσμίως:

• 300 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από ΧΑΠ
• Η ΧΑΠ είναι η 3^η αιτία θανάτου

Δράσεις προσπάθειας ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για τη νόσο με παράλληλη ευαισθητοποίηση σε θέματα όπως η φυσική άσκηση, σωστή διατροφή, εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση της νόσου, αλλά και στη σημασία της κοινωνικής και ψυχικής ευεξίας.

Παράγοντες Κινδύνου

Κάπνισμα

• 90% των περιπτώσεων ΧΑΠ προκαλούνται από το κάπνισμα. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει ερεθιστικές, τοξικές και καρκινογόνες ουσίες. Επίσης, οι μη καπνιστές που εκτίθενται παθητικά σε καπνό τσιγάρου εμφανίζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για εκδήλωση ΧΑΠ.
• Παράγοντες κινδύνου είναι και το κάπνισμα ναργιλέ, πούρου, στριφτών τσιγάρων, πίπας αλλά και μαριχουάνα .

Παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια της κύησης και της παιδικής ηλικίας και οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο για εκδήλωση ΧΑΠ αργότερα:

• Έκθεση του εμβρύου και του παιδιού στο μητρικό κάπνισμα
• Συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις
• Άσθμα και βρογχική υπεραντιδραστικότητα

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

• Ρύπανση: οι βλαπτικές ουσίες που βρίσκονται στον ατμοσφαιρικό αέρα και στον αέρα των εσωτερικών χώρων συμβάλλουν στην εκδήλωση, παρόξυνση και επιδείνωση της νόσου.
• Επαγγελματική έκθεση σε τοξικές ουσίες όπως συμβαίνει στους εργαζομένους ορυχείων, γεωργίας, βιομηχανίας τροφίμων κ.α.

Γενετικοί παράγοντες

• Έλλειψη της α1- αντιθρυψίνης, γενετικό νόσημα που προδιαθέτει σε ΧΑΠ. Συμπτώματα

Συμπτώματα

Αρχικά, οι εκδηλώσεις της ΧΑΠ αρχίζουν ήπια, σχεδόν ύπουλα και επιδεινώνονται σταδιακά με το χρόνο. Τα πιο πρώιμα στάδια χαρακτηρίζουν συμπτώματά όπως επίμονος βήχα (ο λεγόμενος βήχας του καπνιστή) με ή χωρίς αποβολή πτυέλων. Επιπλέον μπορεί να εμφανισθούν:

• Χρόνιος βήχας
• Άφθονα πτύελα όπως συμβαίνει κατά τη διάρκεια των λοιμώξεων
• Συρρίτοντες ήχοι στην αναπνοή
• Δυσκολία βαθειάς αναπνοής
• Αίσθημα δύσπνοιας(ανεπαρκούς αναπνοής) αρχικά κατά τη σωματική δραστηριότητα (ανέβασμα σκάλας…) και αργότερα με την ελάχιστη προσπάθεια ή ακόμα και χωρίς προσπάθεια, στην ηρεμία.

Συγκεκριμένα, οι παροξύνσεις της ΧΑΠ είναι επεισόδια με αυξημένη ένταση των συμπτωμάτων που συνήθως εμπίπτουν σε διάφορες αναπνευστικές λοιμώξεις όπως η εποχική γρίπη.

Ακόμη, οι παροξύνσεις επιταχύνουν τη μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας και επιδεινώνουν την κατάσταση του ασθενούς.

Αποτελεσματικά, τα άτομα που πάσχουν από ΧΑΠ είναι στην κατηγορία πληθυσμού υψηλού κινδύνου για επιπλοκές ή ακόμη και θάνατο όταν νοσήσουν από γρίπη και πνευμονία ή όταν υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις.

Εάν και  η ΧΑΠ δεν είναι παράγων που προδιαθέτει σε ευκολότερη νόσηση COVID-19 σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (Simons et al. Caring for patients with COPD and COVID-19: a viewpoint to spark discussion. Thorax. December 2020 Vol 75 No 12), τα άτομα που πάσχουν από ΧΑΠ, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για πιο σοβαρές εκδηλώσεις και βαρύτερη πρόγνωση στην  περίπτωση που νοσήσουν με COVID-19.

Διάγνωση

• Λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και ιστορικό καπνίσματος
• Σπιρομέτρηση: αφορά μια απλή, ανώδυνη εξέταση που χρησιμοποιείται ευρέως για να διαπιστώσουμε τη μειωμένη ροή αέρα που χαρακτηρίζει τη νόσο.

Στην καθημερινή κλινική πρακτική η σπιρομέτρηση εφαρμόζεται για :

• Διάγνωση της ΧΑΠ
•  Εκτίμηση βαθμού σοβαρότητας και σταδιοποίση της νόσου o Προεγχειρητική εκτίμηση του ασθενούς
• Παρακολούθηση των παροξύνσεων
•  Αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία

Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Καταρχάς, η αντιμετώπιση της ΧΑΠ προϋποθέτει τακτική παρακολούθηση από πνευμονολόγο ο οποίος αφού αξιολογήσει τα συμπτώματα, τον βαθμό σοβαρότητας της νόσου και τα συνυπάρχοντα νοσήματα, θα προτείνει την καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση για τον συγκεκριμένο ασθενή. Θα πρέπει να τονιστεί ότι, το πρώτο και σημαντικότερο μέτρο είναι η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή της παθητικής έκθεσης σε αυτό. Κατά περίπτωση η θεραπεία περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα:

• Εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτικοειδή
• Αντιβιοτικά
• Οξυγόνο
• Φυσικοθεραπεία για παροχέτευση των εκκρίσεων(πτυέλων)
• Θεραπεία αναπνευστικής αποκατάστασης για διατήρηση και αύξηση της αντοχής στην φυσική δραστηριότητα
• Κατάλληλη αντιμετώπιση των νοσημάτων που συνυπάρχουν
• Αντιμετώπιση της κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης που συχνά συνοδεύει τη νόσο

Πρόληψη

Ειδικότερα, η αποτελεσματικότερη πρόληψη επιτυγχάνεται με την αποφυγή της έναρξης του καπνίσματος.

Όσον αφορά στους καπνιστές, συνιστούμε εντόνως διακοπή καπνίσματος, ενώ επιπλέον καθώς εμφανίζουν μεγάλη πιθανότητα για ανάπτυξη ΧΑΠ και συχνά δεν γνωρίζουν ότι ήδη πάσχουν, συνιστούμε οι καπνιστές και ιδιαίτερα όσοι εμφανίζουν τον λεγόμενο «τσιγαρόβηχα» να πραγματοποιούν ελέγχους προληπτικά με σπιρομέτρηση, ιδανικά δε, απευθυνόμενοι σε πιστοποιημένα πνευμονολογικά εργαστήρια.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αποφυγή παθητικής έκθεσης σε καπνό τσιγάρων ιδιαίτερα κατά την κύηση, βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία, καθώς σε αυτές τις ηλικίες έχει αρνητική επίδραση στους αναπτυσσόμενους πνεύμονες.

Στην περίπτωση των ατόμων που ήδη νοσούν με ΧΑΠ η πρόληψη στοχεύει να μειώσει τη συχνότητα και βαρύτητα των παροξύνσεων με:

• Διακοπή καπνίσματος τσιγάρων, πούρων, πίπας, στριφτών, καθώς και μαριχουάνα
• Αποφυγή έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα o Προστασία από περιβαλλοντική ρύπανση o Εμβολιασμό για την εποχική γρίπη
• Εμβολιασμό έναντι του πνευμονιοκόκκου

ΑΝΝΑ Σ. ΤΖΩΡΤΖΗ MD, FCCP
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ

Βιβλιογραφία

• European Respiratory Society. Pneumonia – ERS. https://international-respiratory-coalition.org/lung-facts/
• World Health Organization. Pneumonia. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/pneumonia. Published 2016.
• US Center for Disease Control. Pneumonia | Home | CDC. https://www.cdc.gov/pneumonia/index.html. Published 2018.